همایش علمی «گفتمان هنر انقلاب» تبیین نظری، نقد آثار و مبانی زیباییشناسی، بیست و چهارم فروردین ماه همزمان با هفته هنر انقلاب با حضور اساتید و صاحبنظران در سالن اجتماعات شهید مطهری دانشگاه برگزار شد.
همایش علمی «گفتمان هنر انقلاب» در پنجمین روز از هفته هنر انقلاب اسلامی با همكاری حوزه هنری انقلاب اسلامی و دانشگاه تربیت مدرس با سخنرانی دکتر اصغر فهیمی فر معاون پژوهشی دانشکده هنر و معماری، علی رجبی، مرتضی حیدری، احمد آقا قلی زاده، رضا مهدوی و عبدالحمید قدیریان برگزار شد.
در بخش نخست این همایش دکتر فهیمی فر، برای رسیدن به پاسخ این سوال که مکتب هنری انقلاب اسلامی چیست؟ به وقوع سه انقلاب در دنیای مدرن و پیامدهای آن اشاره کرد و گفت: انقلاب نخست در سال ۱۷۸۹ در فرانسه به وقوع پیوست که تبلور آن لیبرالیسم بود. انقلاب دیگر در سال ۱۹۱۷ در شوروی سابق رخ داد که ماهیت مارکسیسمی داشت و سومین انقلاب در سال ۱۹۷۷ در ایران به وقوع پیوست که از ماهیتی مردمی، انسانی و اسلامی برخوردار بود. انقلاب فرانسه و انقلاب مارکسیسمی در ابعاد مختلف مانند اقتصاد، بانکداری، هنر، جامعه شناسی و... صاحب مکتب شدند، اما آیا انقلاب اسلامی هم در حوزه های مختلف من جمله حوزه هنر صاحب مکتب شد؟
وی تصریح کرد: آنچه که مسلم است اینکه مکاتب هنری در حقیقت تبلور موضوعات زیبایی شناختی و خاستگاه های فلسفی هستند. تفاوت مکاتب هنری در تفاوت رویکردهای فلسفی آنها نهفته است. مکتب هنری که به واسطه تفکر فلسفی لیبرالیسم همزمان با انقلاب نخستین به وجود آمد، کلاسیسیم بود که تمرکز خود را بر انسان محوری گذاشته بود و پرسش فلسفی این تفکر در ابتدا این بود که اساساً انسان چیست و قائل به این موضوع بود که انسان متکی به خود است و مرکز آفرینش وجود خود اوست.
فهیمی فر افزود: از دیگر پرسشهایی که در این تفکر فلسفی مطرح میشود اینکه جهان چیست آیا مجموعهای از محسوسات است و یا چیزهایی نیز غیرقابل حس در آن وجود دارد که البته تا همین اندازه که این تفکر عقل بنیاد است و چون درک ماورالطبیعه از خرد و عقل به دور است در همین مادیات خلاصه میشود که درست همینجا وجه افتراق فلسفه اسلامی و فلسفه لیبرالیستی است که فلسفه اسلامی برخلاف آن همه چیز را به دریافتهای عقلی محدود نمیکند و بیان می دارد که عقل قادر نیست انسان را به گزارههای یقینی برساند.
وی گفت: با چنین فرضی اساساً بحث فلسفه اسلامی به عنوان پایه و اساس هنر اسلامی که زمینه آن براساس وقوع انقلاب اسلامی نیز به وجود آمده است درست از جایی که صحبت درباره طبیعت و محسوسات تمام میشود، آغاز شده و طبیعت و ماورالطبیعه را در باطن و ماهیت خود با استفاده از جنبههای زیباییشناسانه بازتاب داده و منعکس میکند.
عضو هیأت علمی دانشگاه اظهار داشت: یکی از نقاط ممیزه فلسفه اسلامی ایرانی با غرب در این است که در تفکر اسلامی انسان نحوی از هنر است. انسان ها چون روح خداوند در آنها دمیده شده، هنر آفرین هستند اما در تفکر غرب هنرمند نحوی از انسان محسوب می شود. در تفکر و مکتب ایرانی- اسلامی انسان یک موجود بیولوژیک نیست بلکه همه انسان ها هنرمند هستند، بنابراین نگاه هر جهان بینی اقتضای خودش را در فرم دارد. نگاه انقلاب اسلامی به انسان رابطه انضمامی با فرم ندارد بلکه خود فرم است.
فهیمیفر تأکید کرد: ما بعد از دوران مشروطه از لحاظ فرم بسیار ضعیف شدیم و رمان، شعر، معماری، نقاشی و سایر هنرهایمان دچار انقطاع فرمی شد یعنی دیگر نتوانستند فرم و خاستگاه خود را حفظ کنند به بیان دیگر در ایران دگردیسی فرم اتفاق نیفتاد. همه تمدن ها ابزار و رسانه های هنری خود را ایجاد کردند. در غرب بعد از رنسانس هنرهای سنتی را مبتنی بر زیرساخت ها بازتولید کردند و یکسری هنرهای ابداعی مثل سینما، تلویزیون و... ایجاد شد. اما هنرهای سنتی در ایران دگردیسی فرم پیدا نکردند و نمی توانند پاسخگوی نیازهای امروز باشند.
وی افزود: نکته مهم دیگر اینکه هنرهای سنتی ما نتوانستند با رسانه های مدرن پیوند بخورند یعنی عقبه سنتی ما در هنر با زیبایی شناسی هنر مدرن پیوند درونی و ذاتی پیدا نکرد به همین خاطر انقطاع فرمی اتفاق افتاد. ما دچار گسست تاریخی شدیم اما می توان در فرم فعلی دخل و تصرف کرد و هنر ایرانی- اسلامی به وجود آورد.
مرتضی حیدری، عضو هیأت علمی دانشگاه دومین سخنران این نشست بود که در خصوص فرم و مبحث ریختشناسی هنر انقلاب اسلامی صحبت کرد.
وی گفت: واقعیت این است که مبانی نظری در زمینه هنر انقلاب اسلامی وجود دارد، اما تجربههای ما در این زمینه و پدید آوردن محصولات و تولیدات هنری بیشتر ذوقی و بدون در نظر گرفتن مبانی نظری است که توفیقاتی به دست آوردهایم، البته از حق نگذریم در حوزههای ادبیات به ویژه ادبیات دفاع مقدس کمی اصولیتر و منطقیتر عمل کردهایم.
حیدری تصریح کرد: صورت و قالب نخست هنر انقلاب اسلامی افشاگری است که این موضوع را به ویژه در هنر نقاشی سالهای نخستین انقلاب اسلامی به وضوح میتوانیم مشاهده کنیم و هنرمندان تجسمی کار دوران اوایل انقلاب هر کاری که انجام میدادند بازتابی از وقایع دلخراشی بود که در جریان مبارزه با حکومت ستمشاهی رخ میداد.
|