ارائه کننده: عاطفه شه پیریاستاد راهنما: دکتر یحیی کوچاستاد مشاور: دکتر سید محمد حجتیاستاد ناظر داخلی: دکتر قاسم علی دیانتی، دکتر سید محسن حسینیاستاد ناظر خارجی: دکتر زینب جعفریان جلودار، دکتر محمدرضا طاطیاننماینده تحصیلات تکمیلی: دکتر مهدی عابدیتاریخ: ۱۴۰۴/۰۶/۲۵ساعت: ۸مکان: سالن اصلی کاخ

چکیده: تخریب سرزمین یکی از مهمترین چالش­ های زیست محیطی است که جامعه بشری امروزه با آن مواجه است. اکوسیستم­ های کوهستانی و نیمه خشک، که اغلب در مطالعات بوم شناختی مورد غفلت قرار گرفته­ اند، به دلیل شرایط بسیار حساس و شکننده خود، آسیب پذیر هستند. این پژوهش به بررسی منطقه کوهستانی نیچکوه در شمال ایران می پردازد. در سال های اخیر، به دلیل مداخالت انسانی، بخش قابل توجهی از این نواحی تخریب شده و در حال حاضر برخی مناطق یا کامالً بدون پوشش گیاهی هستند یا تنها پوشش گیاهی پراکنده ای دارند. وجود درصدهای مختلفی از پوشش گیاهی می تواند نشانگر سلامت اکوسیستم، به ویژه در مناطق تحت تأثیر فعالیت­های انسانی باشد.گونه­ های گیاهی ،Quercus macranthera Fisch & C.A. Mey ،Carpinus orientalis Miller  شامل، مطالعه مورد منطقه غالب می باشند Berberis integerrima Bunge و Crataegus microphylla C. Koch ،Crataegus melanocarpa M.B.  هدف این مطالعه بررسی تأثیر سطوح مختلف تخریب پوشش گیاهی) از تخریب شدید با پوشش 0 تا 10 درصد، تخریب متوسط با پوشش ۳0 تا 40 درصد و تخریب کم با پوشش ۶0 تا ۷0 درصد( در مقایسه با مناطق بدون تخریب ) با پوشش ۹0 تا 100 درصد ( بوده است. در این پژوهش در هر یک از رویشگاه ­های جنگلی و مرتعی، سه قطعه یک هکتاری در نظر گرفته شد. تعداد 1۵ نمونه خاک از چهار سطح تخریب، در مساحتی به ابعاد ۳0 در ۳0 سانتیمتر و از سه عمق (10– 0 ،20–10 ،و ۳0–20 سانتیمتر) برداشت شدند و در مجموع ۳۶0 نمونه خاک جمع­ آوری و به آزمایشگاه انتقال داده شد. نتایج حاصل از این پژوهش نشان داد که تخریب پوشش گیاهی باعث کاهش محتوی رطوبت خاک به میزان ۵ تا 10  درصد شد. به­ طور کلی، افزایش شدت تخریب منجر به افزایش دمای خاک در زیستگاه های مورد مطالعه گردید. مقادیر pH و EC با افزایش شدت تخریب حدود ۵/0 واحد کاهش یافت و با افزایش عمق خاک نیز روند کاهشی نشان دادند. مشخصه های حاصل خیزی خاک، شامل نیتروژن کل و فرم قابل جذب فسفر، پتاسیم، کلسیم و منیزیم نیز با افزایش تخریب زیستگاه، کاهش معناداری در حدود ۳ تا ۵ درصد داشتند. رویشگاه جنگلی و مرتعی بدون تخریب نسبت به مناطق تخریب شده، مقادیر بالاتری از ماده آلی، عناصر غذایی و ذخایر کربن و نیتروژن را نشان دادند. تخریب شدید موجب تغییر نسبت شن، سیلت، رس و کاهش چشمگیر در ماکرو و میکروخاک دانه ها، کربن آلی و محتوی نیتروژن شد. مناطق بدون تخریب سطح اجزای ماده آلی خاک و عناصر غذایی نظیر کربن آلی ذرهای، نیتروژن آلی ذرهای، کربن آلی محلول و نیتروژن آلی محلول حدود ۸0 درصد بیشتر بود. یافته ها بر نقش حیاتی پوشش گیاهی بدون تخریب در حفظ سلامت خاک و چرخه عناصر غذایی تأکید دارد. افزون بر این، جمعیت جانوران خاکزی مانند کرم­های خاکی، کنه­ها، پادمان­ها، نماتدها و پروتوزوئر (حدود 1 تا 2 درصد) و همچنین میکروفلورای خاک شامل قارچها و باکتریها نیز با افزایش شدت تخریب کاهش یافتند. بیشترین تأثیر تخریب در الیه سطحی خاک مشاهده شد. تحلیل مؤلفه­ های اصلی تأیید میکند که مناطق بدون تخریب به عنوان نقاط کانونی خاک­های غنی از عناصر غذایی شناخته می شوند و این امر اهمیت حفظ پوشش گیاهی را برجسته می سازد. از سوی دیگر، معرفی گونه های بومی مانندorientalis. C و macranthera. Q در نواحی با تخریب کم تا متوسط، می­ تواند به طور مؤثری به بهبود چرخه مواد مغذی و ارتقای سلامت خاک کمک کند. همچنین، کاشت گیاهان چندساله با ریشه های عمیق مانند microphylla. C ،melanocarpa. C و integerrima. B می تواند به تنظیم چرخه مواد غذایی و افزایش پایداری در اکوسیستم­ های کوهستانی نیمه خشک منجر شود.